VinylPlus 2030 op kruissnelheid of is een inhaalbeweging nodig?

Een tussentijdse evaluatie van de voortgang en ambities

In 2021 lanceerde de Europese pvc-industrie met VinylPlus^® 2030 een ambitieus duurzaamheidsprogramma, opgebouwd rond drie strategische pijlers. Met meetbare doelstellingen en jaarlijkse voortgangsrapporten wil het programma tastbare vooruitgang boeken in de verduurzaming van de pvc-waardeketen. Nu 2025 nadert, bereikt het programma een belangrijk scharnierpunt: de afgesproken tussentijdse evaluatie. De voorlopige balans toont zowel successen als knelpunten - met name rond recyclagedoelstellingen is de ambitie nog niet in zicht.

Wat is VinylPlus?

Een uitgebreid platform voor de pvc-waardeketen

De Europese pvc-industrie werkt sinds eind jaren ‘90 hard om de duurzaamheidsprestaties van pvc te verbeteren. Onder de noemer van VinylPlus worden samen gerichte duurzaamheidsprogramma’s opgesteld, die bestaan uit meetbare doelstellingen en wereldwijde acties.

VinylPlus bestrijkt de hele EU, evenals Noorwegen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Elk jaar wordt via een voortgangsrapport transparant gerapporteerd over de geboekte resultaten (zie verder).

Vinylplus 2030 Commitment

In 2021 ontwikkelde de Europese pvc-industrie een nieuw duurzaamheidsprogramma: de VinylPlus 2030 Commitment. Hiermee tracht de federatie tegen 2030 minstens 1 miljoen ton pvc per jaar te recycleren.

Aan de hand van drie pijlers, elk onderverdeeld in vier actiegebieden, wordt er enerzijds gefocust op het realiseren van een duurzame pvc-consumptie en -productie, en anderzijds op het creëren van stabiele en transparante partnerschappen om dit einddoel te bereiken en bestendigen.

Volume pvc-recyclage kreeg een deuk in 2023

Het hele pvc-productieproces moet worden verbeterd: van een ecologisch productontwerp en het inzamelen van herbruikbare pvc-producten tot slimme sorteertechnieken, efficiënte recyclage en het veilig hergebruiken van materialen met oude additieven.

De doelstelling van deze pijler is om tegen 2025 minstens een pvc-recyclage van 900.000 ton per jaar te realiseren. Tegen 2030 zou dat al 1 miljoen ton per jaar moeten zijn. In 2023 zien we hier echter een terugval naar 737.645 ton ten opzichte van 813.266 ton pvc-afval in 2022 (een daling van 9,3%). 

Die daling is het gevolg van verschillende externe factoren:

• Lage prijzen voor nieuwe pvc-producten, mede dankzij goedkope importmogelijkheden uit het buitenland, wat de vraag naar recyclaten onder druk zet.
• De algemene economische terugval in de bouwsector;
• De eerder besproken strengere Europese regelgeving rond oude additieven.

In 2023 zien we hier echter een terugval naar 737.645 ton ten opzichte van 813.266 ton pvc-afval in 2022 (een daling van 9,3%)

Ook de vraag naar gerecycleerd pvc (rPVC) is verder gedaald ten opzichte van het jaar ervoor (-12,5%), waarmee de neerwaartse trend die eind 2022 al werd ingezet, zich duidelijk voortzet. Mogelijk speelden de toen uitzonderlijk hoge energiekosten daarbij een rol. In totaal namen pvc-verwerkers in 2023 zo’n 469.916 ton rPVC af - een daling van 16,4% ten opzichte van 2022.

Risico's pvc-additieven

In 2023 vond een andere belangrijke ontwikkeling plaats met de publicatie van het ECHA-onderzoeksrapport over pvc en pvc-additieven. Het ECHA-rapport benadrukt de duidelijke vooruitgang die de pvc-sector de afgelopen twintig jaar heeft geboekt. Zo blijkt dat de risico’s verbonden aan de productie van pvc goed onder controle zijn, dat verschillende additieven geen gevaar meer vormen aangezien zorgwekkende stoffen (SVHC) inmiddels zijn vervangen. Bovendien wordt pvc intussen op grote schaal gerecycleerd binnen de EU.

Toch wijst ECHA in het rapport op mogelijke risico’s in vier domeinen: bepaalde weekmakers, hitte-stabilisatoren, vlamvertragers, en de uitstoot van microdeeltjes bij recyclage en op stortplaatsen. In sommige gevallen gaat het echter om veronderstellingen waarvoor nog gegevens ontbreken of in ontwikkeling zijn.

Lood in pvc-producten

Vinylplus liet een haalbaarheidsstudie uitvoeren naar een technologie die loodhoudende pvc-producten automatisch kan opsporen en de stof van de afvalstroom kan scheiden. Uit de tests bleek dat XRF-technologie hiervoor het meest geschikt is. De installatie kan eventueel worden uitgebreid met NIR-technologie om ook andere verboden stoffen zoals DEHP en MCCP te detecteren. Op basis van deze resultaten besloot VinylPlus nu de bouw van een pilootinstallatie bij een partnerbedrijf in Italië te financieren voor verdere tests en opschaling.

Nieuwe recyclagetechnologieën

Om de overgang naar een circulaire pvc-keten te versnellen, ondersteunt VinylPlus de ontwikkeling van nieuwe chemische recyclagetechnieken. Die maken het mogelijk om moeilijk recycleerbare pvc-producten toch te kunnen verwerken. Daarnaast investeert VinylPlus ook in betere sorteertechnologieën om complexe pvc-producten, zoals samengestelde of meerlagige materialen, efficiënt te kunnen scheiden en recycleren.

VinylPlus® RecoChlor is zo'n programma dat zijn focus legt op het terugwinnen en recycleren van chloor uit moeilijk te recycleren pvc-afval. Hierbij wordt chemische recyclage toegepast: geselecteerd pvc-afval wordt thermisch afgebroken in moderne afval-naar-energie-installaties. Afhankelijk van het proces wordt het chloor teruggewonnen als natriumchloride (RecoSalt) of als verdund zoutzuur (RecoAcid). Het koolwaterstofgedeelte van het pvc wordt benut voor energierecuperatie.

Pilootproject in België voor het scheiden van complexe pvc-materialen

Binnen het EUPolySep-project werd in België een pilootinstallatie opgezet om pvc te scheiden uit complexe, gelamineerde producten. Hiervoor wordt de innovatieve PVC Separation (PVCS)-technologie uit Australië getest, die het mogelijk maakt om kunststoffen los te maken uit samengestelde materialen zodat ze nadien gerecycleerd kunnen worden.

De Australische installatie werd in juni 2023 overgebracht en geplaatst bij Centexbel in Grâce-Hollogne om recyclagetests op samengestelde pvc-producten te plannen in de eerste helft van 2024. Op resultaten is het nog even wachten. 

Gecertificeerde en traceerbare producten

Om circulariteit ook een prioriteit te geven bij de ontwikkeling van nieuwe pvc-designs, richtte VinylPlus hun eigen labelsysteem op. Het VinylPlus® Product Label is een onafhankelijk gecertificeerd duurzaamheidslabel voor pvc-producten in de bouwsector. Fabrikanten die het label uitdragen, worden erkend voor hun inspanningen om een zo duurzaam mogelijke pvc-productie na te streven.

VinylPlus nam ook deel aan de lancering van versie 2.0 van het Belgische label Duurzaam Schrijnwerk/Menuiserie Durable, dat duurzaamheidscertificatie voor ramen en deuren aanbiedt. Dit label, gesteund door de hele Belgische bouwsector, zal ook in bestekken worden opgenomen. Het VinylPlus-label is erkend op gelijk niveau met andere labels zoals FSC, PEFC en Cradle to Cradle (bronsniveau), en wordt actief gepromoot bij fabrikanten en aankopers.

Daarnaast reikt VinylPlus ook Supplier Certificates (VSC) uit aan producenten van additieven. Deze certificaten verhogen transparantie en traceerbaarheid in de toeleveringsketen.

Halverwege 2030: een tussentijdse evaluatie

Bij de lancering van de VinylPlus 2030-verbintenis in juni 2021 werd afgesproken dat alle doelstellingen onderworpen zouden worden aan een tussentijdse evaluatie in 2025. Deze evaluatie heeft tot doel om:

• De voortgang te meten ten opzichte van de 39 meetbare doelstellingen binnen de drie strategische pijlers;
• De relevantie en haalbaarheid van de doelstellingen te herzien in het licht van technologische vooruitgang en veranderende externe omstandigheden;
• Nieuwe "stretch"-doelstellingen te formuleren waar nodig, om de ambities voor 2030 aan te scherpen.

Pijler 1: De circulariteit van de pvc-waardeketen opschalen

Met een circulaire waardeketen als globaal doel in de VinylPlus 2030 Commitment moet het pvc-ontwikkelingsproces op alle vlakken geoptimaliseerd worden: van een ecologisch productontwerp en de inzameling van herbruikbare pvc-producten tot geavanceerde sorteer- en recyclagetechnieken en het verantwoord gebruik van recyclaten met oude additieven.

De tussenbalans kleurt niet echt groen. Zo zouden we in 2025 een pvc-recyclage van 900.000 ton per jaar moeten realiseren. De laatste jaren zien we echter dat mechanische recycling stagneert op een 700.000 - 800.000 ton per jaar. Ook is er nog geen zekerheid dat we tegen eind 2025 een geldige sorteertechnologie getest zullen zien voor complexe pvc-producten.

Andere doelstellingen zijn dan wel al behaald. Zo zien we dat al belangrijke stappen gezet zijn: inzamel- en recyclagesystemen werden geëvalueerd, knelpunten in afvalstromen en detectie van stoffen in recyclaat werden in kaart gebracht, en chemische recyclage- en terugwinningstechnologieën voor moeilijk recycleerbaar pvc zijn gevalideerd.

Pijler 2: CO2-neutraliteit en minimaliseren van de ecologische voetafdruk

De tweede pijler van de VinylPlus 2030 Commitment wil zoveel mogelijk inzetten op hernieuwbare energie en duurzame grondstofinkoop. Wetenschappelijke benaderingen en efficiënte regelgeving moeten het ecoprofiel van pvc-producten, inclusief hun toeleveringsketens en productieprocessen, optimaal en standvastig verbeteren. 

VinylPlus moet tegen het einde van 2025 een analyse publiceren waarin wordt geraamd hoeveel koolstofreductie de sector realistisch kan realiseren tegen 2030. Deze evaluatie brengt in kaart welke verbeteringen nog nodig zijn om de klimaatimpact van pvc-productie en -gebruik te verlagen. Het rapport zal dienen als basis om de strategie van de 2030 commitment verder bij te sturen.

In dezelfde periode zal VinylPlus ook verslag uitbrengen over het gebruik van hernieuwbare energie binnen de sector en over de herkomst en duurzaamheid van gebruikte grondstoffen, om zo meer inzicht te bieden in de vooruitgang richting een circulaire en klimaatvriendelijke waardeketen.

Specifieke resultaten of cijfers werden nog niet vrijgegeven.  

Pijler 3: Wereldwijde coalities vormen en partnerschappen aangaan voor de SDG’s

De VinylPlus 2030 Commitment draagt transparantie en verantwoordelijkheid tegenover alle belanghebbenden hoog in het vaandel. Op die manier kan een grootschalige samenwerking gefaciliteerd worden tussen maatschappelijke, Europese en mondiale organisaties en gemeenschappen.

Deze pijler toont de sterkste vooruitgang binnen het VinylPlus-programma. Jaarlijks wordt een openbaar en onafhankelijk geauditeerd voortgangsrapport gepubliceerd en actief gedeeld met belanghebbenden.

Ook op het vlak van externe erkenning werden belangrijke stappen gezet: het VinylPlus® Product Label kreeg goedkeuring binnen groene bouwstandaarden en overheidsaanbestedingen, en het certificeringsbereik werd uitgebreid naar nieuwe pvc-toepassingen. Daarnaast behaalden al meerdere productievestigingen het VinylPlus® Supplier Certificate, en werden er sinds 2022 jaarlijks gezamenlijke projecten opgezet met lokale gemeenschappen en overheden in het kader van de SDG’s.

Wat brengt de tweede helft van het Vinylplus 2030-traject?

Met de tussentijdse evaluatie van 2025 staat VinylPlus op een kruispunt tussen ambitie en realiteit. Terwijl sommige doelstellingen, zoals partnerschappen en certificering, sterke vooruitgang tonen, blijft de recyclagedoelstelling achter op schema.

De komende jaren zullen beslissend zijn om de teruglopende recyclagestroom om te buigen naar een structurele versnelling, zeker op het vlak van mechanische en chemische recyclage. Nieuwe technologieën, transparante data en beleidsmatige ondersteuning zullen hierin een sleutelrol spelen.

VinylPlus zal haar strategie moeten verfijnen en investeringen gericht inzetten om tegen 2030 haar engagement waar te maken. De voorlopige balans toont dat VinylPlus op sommige assen (zoals certificering en partnerschappen) inderdaad kruissnelheid bereikt heeft, maar dat er op het vlak van recyclagedoelstellingen en technologische uitrol een duidelijke inhaalbeweging nodig is.