SCHOLENBOUW IS OVERGENORMEERD
Bogdan & Van Broeck pleit voor maatwerk en kwalitatief ruimtegebruik
Het architectenbureau Bogdan & Van Broeck heeft grote voeling met de actualiteit. “Vlaanderen is kapotgebouwd", klinkt het ongerust uit de mond van Leo Van Broeck. “Scholen bouw je dan ook niet op om het even welke plek." De toon is meteen gezet.
EEN PLEK OM IDEEEN TE SPUIEN
Wie aan de Hooikaai in Brussel aanbelt op het nummer 55, vlak achter de Koninlijke Vlaamse Schouwburg, merkt al gauw dat het bureau van Leo Van Broeck en Oana Bogdan een uitgesproken DNA-structuur heeft. Het kantoor bevindt zich op de verdieping van een gerenoveerd pakhuis en kijkt uit op een brede, groene straat. De aanblik van het interieur is eerder ongewoon. Ons oog valt op de vele Kaukasische tapijten en kelims een weelde aan kleuren met op de koop toe een vleugelpiano. De vele maquettes en vormen die her en der verspreid staan, verraden de aandacht voor ontwerpend onderzoek, en ook de talrijke informele zithoeken vallen op. Zij vormen wellicht de ideale plek voor kennisoverdracht en overleg.De voertaal in het bureau is trouwens het Engels, en dat omwille van de vele nationaliteiten. Een jonge architect met ervaring in Zweden schenkt ons een glas water in, en vertelt ondertussen over de 
tijd die hij in het Hoge Noorden doorbracht. Het zijn de verhalen in de zijlijn die we in de snelheid van ons bezoek nog gauw meepikken. Zij bepalen namelijk de kleur en mentaliteit van het bureau: een plek om je thuis te voelen, om de wereld te ontmoeten en om ideeën te spuien. Het zijn atypische bureaus zoals deze die opvallen. Ze worden gedragen door een discours met een brede maatschappelijke rand, en gaan steeds op zoek naar de legitimiteit van het architectenberoep en de connectie met stedenbouw.Kortom, een architectuurbedrijf met reliëf en met een sterke drive om antwoorden te zoeken over het architectuurspel in een steeds veran-derende wereld.
VLAANDEREN ONTPLOFT
Verkavelingswoede
Gefragmenteerd woonweefsel
Uit de cijfers van Bond Beter Leefmilieu, Ruimte Vlaanderen en KULeuven blijkt bovendien ook dat de Vlaming in de tweede helft van de twintigste eeuw, tijdens de piek van de verkavelingswoede, op een paar decennia tijd meer en meer afhankelijk is geworden van de auto. In 1960 werden bijvoorbeeld nog 230 miljoen treinreizigers genoteerd; in 2000 waren dat er nog slechts 150 miljoen. Het verbaast Van Broeck niets. “Het is onmogelijk om in een dergelijk gefragmenteerd woonweefsel een economisch haalbaar en betaalbaar openbaar vervoer uit te werken. In onze ogen heeft Al Gore te veel de nadruk gelegd op warming up, terwijl het net vooral draait om land use. Wat dat laatste betreft, is onze footprint veel te groot. Sommigen noemen Vlaanderen een 'nevelstad', maar dat klinkt te vergoelijkend. Het suggereert dat we de verrommeling moeten aanvaarden. Bovendien is het versnipperde Vlaanderen allesbehalve een echte stad."
ONTWERPPOLICY
Geen ruimte verkwanselen
Het bureau draagt de luide boodschap uit om de ons resterende, schaarse ruimte niet nodeloos te verkwanselen. Binnen de academische wereld leeft deze boodschap langer, maar die wordt nog te weinig uitgedragen. Voor Bogdan & Van Broeck is architectuur gelijk aan stedenbouw, terwijl stedenbouw doorgaans gelinkt is aan de politiek. Daar wringt het schoentje. “Het stedenbeleid wordt elk jaar een stuk beter," geeft Van Broeck toe, “maar de brede politieke laag is zich hier helaas nog niet voldoende van bewust. We zitten nog met veel kleine gemeentes, wat impliceert dat de burgemeesters van die gemeentes niet geweldig veel verdienen. Om opbrengsten te genereren, schrikken ze er vaak niet voor terug om een bos vol te zetten met appartementen."
Op maat
Bogdan & Van Broeck heeft een uitgesproken ontwerppolicy. “Wij werken op maat", klinkt het volmondig. “In elk project zoeken we naar zingeving, en dat doen we in onze vlakke structuur samen met onze medewerkers. Zo banen we de weg op zoek naar meerwaarde door inzicht en smart solutions", aldus Van Broeck.
CAMPUS UNESCO
Scholen van morgen
Het bureau profileert zich ondertussen scherp op verschillende, uiteenlopende terreinen. Zo werkt het momenteel mee aan de campagne Scholen van Morgen, meer bepaald door de bouw van de nieuwe Campus Unesco in Koekelberg. In 2011 won het bureau de ontwerpwedstrijd voor de school met een gefundeerd ontwerp voor een nieuwe campus. Ook hier werd het gedachtegoed om de wereld niet verder te versnipperen meegenomen: met een nadruk op compactheid en groen refereert het bureau andermaal naar zijn stokpaardjes. “In deze school zochten we bovendien naar een extra belevingswaarde", vult Van Broeck nog aan.Scholen van Morgen is een publiek-private samenwerking (PPS) tussen AG Real Estate, BNP Paribas Fortis en de Vlaamse overheid. De scholen worden gebouwd volgens de DBFM-formule. Dat houdt in dat Scholen van Morgen nv instaat voor het ontwerp (Design), de bouw (Build), de financiering (Finance) en het dertigjarige onderhoud (Maintain) van de schoolgebouwen. Tijdens deze periode betaalt het schoolbestuur jaarlijks een beschikbaarheidsvergoeding. Na afloop wordt het gebouw zonder bijkomende kosten aan het schoolbestuur overgedragen. Scholen van Morgen realiseert op die manier 165 projecten, goed voor 200 schoolgebouwen met een totale oppervlakte van 625.000 m2 en 125.000 leerlingen.
Inbreiding
Wie het ontwerpvoorstel bekijkt, merkt meteen op dat de basisstructuur van de schoolgebouwen in grote mate behouden blijft. Het getuigt van een doordachte en kritische keuze om maximaal te renoveren en slechts een zeer beperkt aantal gebouwen af te breken. Door de realisatie van een nieuwbouw kan de school groeien, al zorgt de inplanting van de nieuwe gebouwen er toch voor dat ze compacter wordt. Van Broeck spreekt in deze case dan ook niet van uitbreiding, maar wel van 'inbreiding': “We houden het vooral compact."
Groen
Door de inplanting van de nieuwe gebouwen wordt de school niet enkel compacter, maar is er ook meer ruimte voor groen. “Een van de grootste uitdagingen van het project was de expliciete helling van het terrein. Die problematische relatie met het sterke reliëf hebben we opgelost door het betonskelet op het terrein te strippen en de vleugels op te tillen. Zo ontstond er een betere interne circulatie." De bestaande campus is bovendien al omgeven door een groene rand, die in het project door een heuse groene gordel opgewaardeerd zal worden. De bestaande bomen blijven maximaal behouden en nieuwe bomen en struiken worden volgens het plan van de landschapsarchitecten van bureau LAND aangeplant. Voorts beschikt de school over een stille tuin. Om het schooldomein af te sluiten en te begrenzen, wordt een hekwerk geruisloos in de groene gordel rond de school geïntegreerd. De toegangen worden gereduceerd tot twee duidelijk gemarkeerde hoofdingangen: één aan de Frans Gasthuislaan en één aan de Basilieklaan.
HYPERGENORMEERD
Als het op scholenbouw aankomt, heeft Van Broeck opnieuw positieve en negatieve kritiek op de overheid. “Er is een gebrek aan flexibiliteit in de normen," stelt Van Broeck, “scholenbouw is onderhevig aan overnormering. Die normen werken contraproductief, en geven aan dat er nog te veel angstvalligheid heerst. Je mag niet op je bek gaan." Afwijken om andere onderwijsmodellen te introduceren blijkt dan ook geen sinecure. Er bestaan dan wel verschillende didactische modellen, maar de budgetten om die te realiseren zijn vaak te klein. Op de vraag of Scholen van Morgen energiezuiniger zijn geworden, reageert Van Broeck als volgt: “Jazeker, maar niet beter dan wat de wet voorschrijft. De investeerder heeft nu eenmaal geen belang bij energiezuinigheid die aan de huidige eisen voorbijgaat. Omdat de gebruiker die later de energierekening betaalt en investeerder niet dezelfde zijn, wordt er niet extra geïnvesteerd."
