Hoge woonlasten baren de Vlaming grote zorgen

Alleenstaanden houden het minst over, maar ook tweeverdieners hebben het moeilijker

Uit een recent onderzoek van Embuild Vlaanderen onder 1000 Vlamingen blijkt dat er grote ongerustheid heerst over de woonlasten en de krapte op de woningmarkt. Een op vier heeft vandaag zelf last van die krapte en bij jongeren (18 – 34 jaar) loopt dat op tot bijna de helft. Bijna 70% zegt mensen te kennen die last hebben van het tekort aan woningen en van de hoge prijzen. Bovendien denkt meer dan 80% dat veel mensen in de financiële problemen zullen komen als de woonlasten nog verder stijgen.

Woonlast blijft hoog

Die resultaten hoeven niet te verbazen aangezien een alleenstaande vandaag al meer dan de helft van het inkomen naar woonlasten ziet gaan. Maar ook bij tweeverdieners die een woning kopen, gaat intussen ongeveer een derde van hun inkomen naar de woonlasten. Daaronder verstaan we de som van de hypotheek of huur, en de energiekosten. Tegenover 2023 neemt die woonlast licht af. Dat heeft te maken met de verlaging van de hypothecaire rente, maar ze blijft natuurlijk hoog en gevoelig voor veranderingen.

“Als we willen dat wonen betaalbaar blijft voor onze kinderen zijn er doortastende maatregelen nodig", zegt Caroline Deiteren van Embuild Vlaanderen

Wooncrisis loert om de hoek

Daarom is het tijd om de vergunningsprocedures te vereenvoudigen zodat we sneller kunnen bouwen waar de woningnood hoog is. Dat kan een neerwaartse druk zetten op de prijzen. Als je als alleenstaande elke maand minder dan de helft van je inkomen overhoudt, loert de wooncrisis echt wel om de hoek”, zegt Caroline Deiteren van Embuild Vlaanderen.

Alleenstaande huurders hebben het moeilijk

Het risico op betaalbaarheidsproblemen is voor alleenstaande huurders acuut te noemen. Zij houden elke maand minder dan de helft van hun inkomen over. Dat is het gevolg van een te beperkt aanbod en de grote concurrentie op de huurmarkt. Moeilijkheden op de koopmarkt werken dit in de hand.

Voor een te grote groep is een koopwoning momenteel niet haalbaar, waardoor zij zich wenden tot de huurmarkt. De gemiddelde koper is intussen bijna 40 jaar. Die verschuivingen op de woningmarkt maken dat het ook voor tweeverdieners die een woning willen kopen, niet evident is om de maandelijkse woonlasten te betalen. Zij dienen vandaag een derde van hun inkomen vrij te houden. Voor alleenstaanden gaat het over meer dan de helft van hun inkomen.   

Betaalbaar wonen is prioriteit voor de Vlaming

8 op de 10 Vlamingen verwachten dat de situatie op de woningmarkt in de komende jaren gaat verslechteren en dat wonen nog duurder wordt. Zij vinden dan ook dat betaalbaar wonen een prioriteit moet zijn van de overheid. Meer dan 70% vindt dat een traag vergunningenbeleid woningbouw niet in de weg mag staan en dat complexe procedures best vereenvoudigd worden. 

“Er blijken grenzen te zijn aan het geduld van de Vlaming. Jonge gezinnen die verstrikt raken in papieren procedures, de prijs zien oplopen en eindeloos wachten om te wonen in hun eerste woning, daar dienen we komaf mee te maken”, aldus Deiteren.

Meer aanbod brengt soelaas

Er komen in Vlaanderen te weinig woningen bij om de groeiende vraag te beantwoorden. Dat komt door de demografische groei, gezinsverdunning en migratie. Tegen 2040 stijgt het aantal huishoudens van 3 miljoen naar 3,3 miljoen. Al deze mensen moeten een woning vinden, terwijl het aanbod achterblijft.  Want de vergunningen voor nieuwbouw gaan in dalende lijn en intussen liggen die bijna 30% lager dan drie jaar geleden.

Projectontwikkelaars en particuliere bouwheren dienen minder projecten in, of ze worden vertraagd door lange procedures en strengere regels. Tegelijkertijd zijn de bouwkosten sterk gestegen, is de hypotheekrente meer dan verdubbeld tot 3%, en daalde de koopkracht voor energiezuinige nieuwbouw met 16 à 18%. Die koopkrachtdaling komt door de combinatie van lagere onleningscapaciteit bij de mensen en de hogere bouwkosten, die dan weer het gevolg zijn van strengere normen, duurdere materialen, hogere financiële lasten en langere vergunningsprocedures.

“Vooral in en rond onze steden waar veel jonge mensen en kleinere huishoudens bijkomen, is de situatie nijpend. Je vindt er werk en veel voorzieningen, maar dat drijft ook de woonprijzen op. Als meer aanbod uitblijft, zal daar de wooncrisis enkel verergeren”, aldus Deiteren.

De Vlaamse regering en de steden en gemeenten moeten in actie schieten. Zij hebben de sleutels van de oplossing in handen.

1. Gecoördineerd beleid rond betaalbaar wonen

Nu is iedereen bevoegd, maar niemand echt verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat de huishoudens die erbij komen ook effectief een betaalbare woning vinden. Zowel de Vlaamse overheid als elk lokaal bestuur moeten een concreet engagement opnemen dat ook wordt opgevolgd.

2. Aanpak van lokale beperkingen

Te veel woningbouwprojecten worden vertraagd of sneuvelen door overmatige regels en beperkingen. Lokale overheden dienen een proactieve rol te spelen in het aanwijzen van bouwlocaties, waarbij ze dan mee aan de kar gaan trekken. Eenvormigheid en voorspelbaarheid in visie en regelgeving over ruimtelijke ordening en betaalbaar wonen bevorderen de rechtszekerheid en trekken projecten en investeerders aan.

3. Versimpelen en versnellen van vergunningsprocedures

De huidige situatie zorgt ervoor dat noodzakelijke projecten vaak jaren vertraging oplopen. Dit kost niet alleen tijd, maar ook geld en verstoort de hele woningmarkt. Er moet een vergunningen-turbo komen, zodat we snel kunnen inspelen op de vraag naar betaalbare woningen.

4. De Vlaamse overheid moet versneld inzetten op het faciliteren van sociale huisvesting 

En ze moet het beschikbare aantal sociale woningen en aanverwante systemen uitbreiden. We vragen om daarbij een open model te hanteren waarin ook private actoren meer dan vandaag kunnen bijdragen aan sociale huisvesting en systemen van budgethuur.

5. Nieuwbouw wordt bij ons overbelast.

30% van de kostprijs van een nieuw appartement of een nieuwe woning heeft betrekking op registratierechten, BTW en loonlasten. De Vlaamse regering kan daarop ingrijpen door de registratierechten op de grond naar 2% te verlagen. Op die manier wordt de aankoop van een nieuwbouw gelijker behandeld met de aankoop van een bestaande woning, waarvoor sinds 1 januari 2025 een registratierecht van 2% geldt. 

Open Brief ‘Bouwen maakt wonen betaalbaar’

Embuild Vlaanderen heeft samen met een tiental ondertekenaars uit de bouw- en vastgoedsector, architectenverenigingen, woonmaatschappijen en de Gezinsbond een Open Brief gelanceerd om de ‘betaalbaarheid van wonen’ hoog op de agenda te plaatsen en vijf concrete voorstellen te lanceren om een wooncrisis te vermijden.