KIES HET JUISTE PLAATMATERIAAL
Als je met hout werkt, heb je twee keuzes: massief of plaatmateriaal. Massief hout komt rechtstreeks van de boom, plaatmateriaal wordt dan weer samengesteld door de mens. Daarin bestaan er echter nog verschillende soorten. In dit artikel lijsten we ze voor je op.
SPAANPLAAT
Spaanplaat of spaanderplaat is goedkoop plaatmateriaal, vervaardigd uit houtresten zoals zaagsel en houtspaanders. Ook andere houtachtige planten zoals stro kunnen erin worden verwerkt.
De vezels worden gemengd met een bindmiddel zoals hars en door middel van warmte geperst tot platen. De buitenzijdes van de plaat zijn vaak afgewerkt met fijnere vezels die geschuurd worden tot een vlak oppervlak. Aan de kopse zijdes zie je nog de grovere vezels.
Deze platen worden voornamelijk gebruikt bij het maken van meubels, zoals kasten en tafels.
TYPES
Uiteraard is er de basisspaanplaat, maar daarnaast is er ook de groene vochtbestendige variant, en er is ook een rode brandvertragende variant. Elke variant is ook beschikbaar met een groef en tand voor een makkelijke montage.
Spaanplaten worden vaak verwerkt tussen twee lagen, meestal is dat melamine. Die kan je met een houtlook krijgen, maar ook in een klassieke witte kleur of met een aluminium afwerking.
Naast een melamineafwerking kan je ook spaanplaten krijgen met een HPL-afwerking (High Pressure Laminate). Ook bij HPL heb je naast het klassieke wit een waaier aan verschillende afwerkingen.
Als laatste is er ook een toplaag in fineer mogelijk. Dit is hout dat verzaagd werd tot een zeer minimale dikte.
SPAANPLAAT BEWERKEN
Spaanplaten hebben de neiging om te splinteren. Bij het vastschroeven is het daarom steeds nodig om voor te boren.
Vooral de randen zijn gevoelig. Bij het schroeven zal de plaat daar namelijk sneller splijten. Dat creëert niet alleen een barst, maar zorgt er ook voor dat de schroef zich niet meer kan vastzetten in het hout. Je hebt bij dit soort platen dus weinig mogelijkheid tot correctie.
SPAANPLAAT SCHILDEREN
Een spaanplaat is niet de meest geschikte plaat om te schilderen. De grove structuur van de vezels blijft zichtbaar en zorgt er daardoor voor dat je schilderwerk er sneller vuil zal uitzien. Toch is het perfect mogelijk, mits je met een geschikte primer aan de slag gaat.
De spaanplaat voorzien van een toplaag zal uiteraard altijd een beter resultaat geven.
MDF
MDF (Medium Density Fibreboard) is opgebouwd uit hout dat zeer fijn gemalen wordt tot een soort wol. Dat wordt gemengd met kunstharslijm en geperst tot een paneel.
Door het verwerkingsproces hebben deze platen een veel hogere densiteit dan spaanplaten, en zijn ze duurzamer en minder breekbaar. Bij een langdurige belasting kan mdf wel blijvend vervormen.
De buitenzijdes van de platen worden heel fijn geschuurd ter afwerking. De kopse zijdes zijn iets grover en je kan ze beter extra schuren voor een gladde afwerking.
De platen hebben heel wat toepassingsmogelijkheden, van meubels tot interieurbouw.
TYPES
Er bestaan verschillende types mdf, vaak bedoeld voor een specifieke toepassing. Zo is er bijvoorbeeld groene vochtbestendige mdf.
Aan mdf kunnen kleurpigmenten worden toegevoegd, zodat je een gekleurde plaat verkrijgt. Er bestaan ook voorgelakte mdf-panelen die reeds voorzien zijn van een eerste grondlaag, wat dus minder afwerking vergt.
Mdf kan verder net zoals spaanplaat verkregen worden met een toplaag in fineer uit verschillende houtsoorten of HPL.
MDF BEWERKEN
Door de fijnere structuur is mdf makkelijker bewerkbaar dan de meeste andere plaatmaterialen. Ook hier boor je het best voor en blijf je weg van de rand. Te dicht bij de rand boren zal je hout namelijk doen splijten.
Doordat de plaat een hogere densiteit geeft, zal de schroefkop zich niet vanzelf in het hout nestelen. In dat geval is voorboren met een soevereinboor nodig.
De structuur van de plaat zorgt ervoor dat mdf bijzonder geschikt is voor het frezen van groeven of randen. De vezels zullen bij het bewerken wat loskomen en je moet dan ook schuren om een perfecte afwerking te verkrijgen.
Daarnaast kan de lijm ervoor zorgen dat je werkmateriaal sneller zal slijten. Die lijm of kunststofhars kan giftig zijn. Jezelf beschermen met een stofmasker tijdens het schuren is daarbij dus extra belangrijk.
MDF SCHILDEREN
MDF-platen worden nagenoeg altijd voorzien van een laag verf of vernis aan alle zijdes van de plaat. Ook hierbij biedt de structuur een voordeel.
Door de fijne vezels krijg je een mooi, egaal resultaat op voorwaarde dat er een geschikte primer is gebruikt en er voldoende is geschuurd.
HARDBOARD
Hardboard of harde vezelplaat is eveneens gemaakt van houtvezels. Deze worden natgemaakt en op een hoge temperatuur samengeperst op een zeef die voor de structuur van de plaat zorgt.
Soms wordt hier een kunstharslijm aan toegevoegd. Vaak wordt deze uiteindelijk nog geolied en verhit om ze meer vochtbestendig te maken.
Hardboard wordt meestal gebruikt als rug in kasten en is standaard 3,2 mm dik. Dit plaatmateriaal is beschikbaar in hout of een gekleurde afwerking.
MULTIPLEX
Triplex en multiplex is plaatmateriaal, opgebouwd uit fijne houtfineerlagen die onder hoge druk en temperatuur aan elkaar worden verlijmd.
De lagen worden dwars op elkaar geplaatst, telkens in een oneven aantal. Dat moet het kromtrekken van het hout voorkomen wanneer de vezels krimpen.
De opbouw van dit type plaatmateriaal zorgt ervoor dat het stabieler is dan hout en mdf. Daarnaast is het ook een stuk lichter en sterker dan die laatste, waardoor het bij een grote belasting de betere keuze is.
Multiplex wordt door zijn eigenschappen niet enkel gebruikt met decoratieve doeleinden, maar ook bij constructie, bijvoorbeeld als bekisting voor beton.
TYPES
Multiplexpanelen kan je vinden in verschillende afmetingen en houtsoorten, zoals berk of eik. Welk hout je kiest, is afhankelijk van de toepassing.
Hierbij zal multiplex voor decoratieve doeleinden bestaan uit fijnere lagen fineer met een mooi afgewerkte kopse kant, terwijl panelen bedoeld voor constructie een veel grovere structuur hebben.
Naast multiplex heb je ook triplex, die uit drie lagen bestaat, terwijl multiplex uit méér dan drie lagen bestaat.
Ook multiplex kan voorzien worden van aangepaste toplagen. Zo bestaat er betonplex waarbij de multiplex van een epoxylaag wordt voorzien om waterdicht te zijn. Deze platen worden vooral als bekisting voor beton gebruikt.
MULTIPLEX BEWERKEN
Multiplex is zeer stevig materiaal en het bewerken ervan is probleemloos. Ook hier ga je uiteraard voorboren, maar schroeven op de rand van een plaat zal geen problemen opleveren. De schroef zal niet vanzelf in je plaat trekken en ook het verwijderen van de schroef zal je plaat niet beschadigen.
Bij het uitboren van de plaat zal je weinig versplintering hebben, maar het vraagt wel wat meer moeite om door het materiaal te geraken.
MULTIPLEX SCHILDEREN
Multiplex is gemakkelijk te schilderen. De platen hebben een fijne structuur en bestaan uit één geheel, waardoor je een egale afwerking zal hebben.
OSB
OSB of oriented strand board bestaat uit verschillende lagen houtschilfers van een bepaalde vorm en dikte die met behulp van lijm tegen elkaar worden geperst.
De schilfers aan de buitenkant worden in de lengterichting geplaatst, terwijl deze binnen in de plaat dwars of willekeurig geplaatst zijn.
De platen worden nadien nog vlakgeschuurd en zijn vaak nog voorzien van een vernislaag.
OSB wordt als constructiemateriaal gebruikt, en dat voor zowel binnen- als buitentoepassingen. Om die reden zijn de meeste platen van tanden en groeven voorzien. OSB wordt verder ook steeds vaker gebruikt voor decoratieve doeleinden.
OSB wordt ingedeeld in 4 verschillende klassen:
- OSB-1: deze worden gebruikt voor decoratieve toepassingen (zoals meubels) in ruimtes met een lage luchtvochtigheid;
- OSB-2: deze worden vooral toegepast voor constructiedoeleinden binnenshuis, wel enkel in droge omstandigheden;
- OSB-3: deze kunnen zowel binnen als buiten voor constructies worden gebruikt, ze zijn namelijk beter bestand tegen vocht dan OSB-2;
- OSB-4: deze zijn meer geschikt voor zware dragende constructies, dat in zowel droge als vochtige ruimtes.
OSB BEWERKEN
OSB is stevig materiaal en gaat dus niet snel splijten bij het schroeven. Toch is voorboren aangewezen.
Het hout kan wel snel versplinteren, waardoor het frezen of uitboren moeilijk gaat.
OSB SCHILDEREN
Bij het schilderen van OSB blijft de structuur altijd zichtbaar en zal je moeite hebben om de plaat volledig te dekken.
OSB wordt daarom meestal gewoon van een kleurloze vernis voorzien.
TIMMERPANELEN
Timmerpanelen zijn massiefhouten panelen, opgebouwd uit houtstroken die aan elkaar worden verlijmd.
De planken worden afwisselend gedraaid, zodat ze een tegenovergestelde nerfstructuur hebben om kromtrekking tegen te gaan.
De panelen zijn, zoals het meeste standaardplaatmateriaal, 18 mm dik en hebben een maximale breedte van 60 cm. Ook hier zijn er afwijkende formaten beschikbaar. Timmerpanelen kan je in verschillende houtsoorten vinden. De meest courante zijn grenen en eik.
Dit plaatmateriaal wordt vooral gebruikt bij het maken van meubels en werkbladen.
TIMMERPANELEN BEWERKEN
Timmerpanelen zijn massief, wat wil zeggen dat ze niet snel zullen splinteren of splijten, waardoor je vrij precies kan werken.
TIMMERPANELEN SCHILDEREN
De panelen kan je gaan beitsen, schilderen of vernissen. Je kan hierbij kiezen om de houtstructuur zichtbaar te houden.
TOEPASSINGEN
LAMINAAT
Verschillende bouw- en decoratiematerialen zijn opgebouwd uit plaatmateriaal. Een voorbeeld hiervan is laminaat. Hierbij wordt een kern van mdf voorzien van een kunststof onderlaag en een bedrukte toplaag.
Vaak wordt een variant van mdf – hdf (High density Fibreboard) – gebruikt, deze heeft een hogere densiteit.
DEUR
Ook een deur is een goed voorbeeld van het gebruik van een plaatmateriaal. Hierbij wordt karton in een honingraatstructuur tussen de 2 vezelplaten gelijmd.
