B-stroom onder druk

Signalen uit het werkveld zijn glashelder

De Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) bevroeg in maart 2024 meer dan 700 leraren, directeurs en beleidsondersteuners over hun ervaringen met de B-stroom in het secundair onderwijs. De resultaten schetsen een consistent beeld: structurele problemen nemen toe, het profiel van de leerlingengroep verandert, en het werkveld ervaart een duidelijke mismatch tussen noden en middelen.

Capaciteitstekort is realiteit voor meerderheid

58% van de respondenten meldt een capaciteitstekort op schoolniveau, 70% ziet er een in de bredere regio. Slechts 19% ervaart geen tekort. Opvallend: in bepaalde provincies zoals West-Vlaanderen zijn er minder tekorten, terwijl in Brussel en Oost-Vlaanderen niemand ‘nee’ antwoordt op de vraag of er een tekort is. Dit bevestigt eerdere signalen in de media en het parlementaire werk over de druk op de B-stroom.

Zorgzwaarte stijgt, ondersteuning blijft achter

De leerlingenpopulatie in de B-stroom is bijzonder kwetsbaar. Uit de cijfers blijkt onder meer dat:

• 769 leerlingen anderstalig zijn (N=36),
• 636 leerlingen geen getuigschrift basisonderwijs behaalden (N=33),
• 276 leerlingen leersteun krijgen,
• 241 een verslag hebben.

Leraren voelen zich niet altijd voldoende toegerust. 1 op 4 zegt zich weinig tot niet competent te voelen om met zorgvragen om te gaan. Vooral gedragsproblemen en een teveel aan zorgvragen in één klas worden vaak als belemmering genoemd.

Taalniveau daalt volgens 82% van de directeurs

Sinds de invoering van de taalscreening (2014) merken 82% van de ondervraagde directeurs een daling van het taalniveau in de B-stroom. Tegelijk zegt 42% van de respondenten dat de leerlingen de eindtermen basisgeletterdheid niet halen. Slechts 25% denkt van wel. Vooral op vlak van Nederlands en wiskunde zijn de knelpunten het grootst.

De B-stroom wordt steeds heterogener

Een groeiende groep leerlingen lijkt niet op zijn plaats in de B-stroom, zo stellen veel respondenten. Ze signaleren een toenemende instroom van leerlingen met een profiel dat beter zou passen in het buitengewoon onderwijs. Door het schrappen van duidelijke toelatingsvoorwaarden is de heterogeniteit binnen klassen toegenomen. Dat komt de klasdynamiek en de leerresultaten niet ten goede.

Leraren blijven geëngageerd, maar voelen zich niet altijd gehoord

Ondanks de moeilijke omstandigheden zegt 84% van de bevraagde leraren graag les te geven in 1B, 75% in 2B. Ze noemen het contact met de leerlingen en de impact die ze kunnen maken als motivatie. Maar tegelijk klinkt frustratie over de structurele onderinvestering en het gebrek aan beleidsmatige respons. “We steken veel energie in deze leerlingen, maar staan er vaak alleen voor,” vat een respondent het samen.

Lerarentekort en onderwijskwaliteit wegen het zwaarst

Op de vraag welke thema’s ze prioritair zouden aanpakken als ze minister van onderwijs waren, plaatsen de respondenten het lerarentekort op 1, gevolgd door de onderwijskwaliteit en het imago van technische en beroepsrichtingen. Bij de scholieren in de B-stroom staat racisme echter bovenaan. Mentaal welzijn is bij beide groepen een topprioriteit.

Bron: Vlor - Uitdagingen voor de eerste graad B-stroom in het secundair onderwijs

Dit rapport bundelt de resultaten van de enquête die de Vlaamse Onderwijsraad in maart 2024 uitstuurde naar onderwijspersoneel actief in de B-stroom. De gegevens vormen, samen met de inzichten uit focusgroepen met leerlingen, ouders en leraren, een belangrijke input voor een breder advies van de Vlor over de uitdagingen in de eerste graad B-stroom. De enquête weerspiegelt wat leeft in het werkveld, maar is op zich geen beleidsadvies.

Uit de antwoorden blijkt heel duidelijk dat respondenten vinden dat leerlingen in de B-stroom meer begeleiding en ondersteuning nodig hebben. Dat kan gaan van ondersteuning in de klas tot meer psychologische begeleiding buiten de lessen als hulp bij het maken van een goede studiekeuze. Ook het bieden van structuur en duidelijke regels is voor veel respondenten van groot belang."

Er zijn ook veel suggesties gedaan die te maken hebben met de manier waarop de B-stroom (of de les) georganiseerd moet worden en welke invulling deze moet krijgen. Enkele voorbeelden: meer sport, meer omkaderingsuren, minder theoretische vakken, minder eindtermen, een “uitblaasuur”, meer tijd voor creatieve vakken…. Onder de cluster specifieke kenmerken lerarenteam B-stroom vallen antwoorden zoals coteaching of teamteaching, maar ook het belang van als klasteam op één lijn te staan, consequent te zijn en goed te kunnen samenwerken. Daarnaast is er een vraag naar een vast klein team om in de B-stroom les te geven.